Willa Jana Haeberlego w Grodzisku Mazowieckim
Budynek wzniesiono w 1897 roku jako mieszkanie Jana Haeberlego (1848-1922), właściciela założonej przez niego w tym samym roku Fabryki Wyrobów Szmerglowych i Tarcz Szlifierskich „Haeberle i S-ka”. W pałacyku mieściły się też biura przedsiębiorstwa. W latach 1910-1912 willa była przebudowywana. Jest przykładem stylistycznego eklektyzmu charakterystycznego dla siedzib fabrykantów-nuworyszy z drugiej połowy i końca XIX wieku. W jej zdobionej elewacji i charakterystycznym detalu architektonicznym widoczna jest inspiracja architekturą Italii, szczególnie renesansu.
Jan Haeberle zaczynał jako właściciel młyna parowego w którym wytwarzano także osełki do kos, gdy w 1897 roku uruchomił na terenie ówczesnej Wólki Grodziskiej fabrykę osełek do kos i użytku domowego oraz materiałów ściernych. Jego inicjatywa miała charakter pionierski, dając początek dzielnicy przemysłowej na zachodnich przedmieściach Grodziska (rewersem tego był upadek uzdrowiskowego statusu miejscowości). W 1923 roku pod szyldem „Towarzystwo Komandytowe Haeberle i S-ka” ruszyła produkcja przemysłowa i był to pierwszy ośrodek tej branży na terytorium ówczesnej Polski.
Będący z pochodzenia Niemcem Jan Haeberle był także konstruktorem i wynalazcą oraz ważnym uczestnikiem życia społecznego. Wykorzystywaną w swej fabryce pompę własnego patentu wypożyczał miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej, której był członkiem wspomagającym. Z kolei jako członek liczącej sobie wówczas około 420 wiernych społeczności ewangelicko-augsburskiej w Grodzisku, udostępniał hale swej fabryki dla organizacji nabożeństw, gdyż najbliższy zbór luterański znajdował się w Żyrardowie.
Po śmierci Jana właścicielem fabryki i pałacyku stał się jego syn Franciszek. Według informacji których potwierdzenia nie udało mi się znaleźć, w 1943 roku w budynku mogło dojść do udanego zamachu. W 1945 roku majątek został przejęty przez państwo i powołano Fabrykę Tarcz Ściernych „Elephant”, której biura do lat 1980. mieściły się w willi. Później budynek opustoszał, popadając w coraz większą ruinę.
Fabryka, ciesząca się renomą czołowego producenta ścierniw, której wyroby sprzedawano na rynki zachodnioeuropejskie, w latach 1970. włączona została do Kombinatu Obrabiarek i Narzędzi „Ponar Jotes” w Łodzi, a następnie do Kombinatu Przemysłu Narzędziowego „Vis”. Inwestowano w narzędzia diamentowe i poliuretanowe. Od 1990 r. zakład działał jako samodzielne przedsiębiorstwo. Z czasem produkcję ograniczano, następnie zaś fabrykę całkowicie zlikwidowano. W 2014 roku na bazie jej majątku powstała Fabryka Tarcz Ściernych Sp. z o.o., która znalazła się w grupie Pentar Abrasives z centralą w Warszawie, zakładem produkcyjnym w Mszanie Dolnej i hurtownią w Katowicach.
W latach 2021-2023 na terenie dawnej fabryki w Grodzisku pruszkowski deweloper EBB Nieruchomości zrealizował dwuetapową inwestycję „Osiedle Diamentowe”, której elementem ma być również rewitalizacja Willi Haeberlego, poprzez jej adaptację do celów mieszkalnych lub mieszkalnych i usługowych.
Komentarze
Prześlij komentarz