Imperialność kontra Imperium

Zgodnie z tezą Fernando Altruvego, wyłożoną w jego pracy „Królestwa Peru”, nie możemy mówić o „państwie” w odniesieniu do okresów poprzedzających nadejście Renesansu, zaś w takim sensie w jakim pojmujemy je obecnie – przed zawarciem pokoju westfalskiego (1648)¹, gdy położone zostały podstawy pod koncepcję suwerenności, która następnie użyta zostanie by nadać siłę innej koncepcji, mianowicie koncepcji narodu, ściśle połączonej z koncepcją państwa, gdyż to ostatnie oznaczać będzie zorganizowaną politycznie społeczność terytorialną. Z drugiej strony, suwerenność ewoluować będzie od bycia skoncentrowaną w rękach monarchy, ku takiej, której sensem jest odzwierciedlanie woli ludu. Stwierdziwszy powyższe, nie chcąc popadać w anachronizm dotyczący kategorii politycznych, nie możemy mówić o „państwie” w odniesieniu do okresów poprzedzających wymienione wydarzenia, organizacje przedpaństwowe kwalifikować możemy zatem jedynie jako „jednostki polityczne”.

W świetle tego co powiedzieliśmy sobie wyżej, skoro wśród jednostek politycznych poprzedzających państwo (na którymkolwiek z trzech dobrze znanych stadiów jego ewolucji historycznej by nie było: państwa absolutystycznego – 1648, państwa federalnego – 1776, państwa narodowego 1789) istniały też Imperia, zadać sobie należy pytanie, czy Imperium i idea Imperium są tym samym co imperializm? Czy możemy mówić o imperializmie w odniesieniu do czasów starożytnych? Idąc śladem tezy Altruvego, uważamy że takie stanowisko byłoby nieprecyzyjne i anachroniczne, zaś to z czym mamy do czynienia w czasach starożytnych, nazywać będziemy przywołanym już przez nas wyżej i określonym co do zakresu znaczeniowego neologizmem „imperialności” (hiszp. Imperialidades) wyrażającym ideę Imperium, imperializm uznawać zaś będziemy za zjawisko narastające wobec rozkładu tej idei w obliczu krystalizacji idei państwa, tak więc za fenomen nowoczesny. Zgodnie z tym „Utrata Calais w 1554 r. sprawiła że Anglicy zwrócili się ku morzu, zaś postawieni wobec zglobalizowanej przestrzeni światowej, poczuli się oni zobowiązani do podboju morza, czego podjęli się, stawszy się piratami (…) Wraz z podbojem morza, z poszukiwaniem rynków do zagarnięcia, jako czymś przeciwstawnym poszukiwaniu lądów do zagarnięcia, co z kolei charakteryzuje kontynentalne ośrodki siły (…) narodził się uniwersalny porządek polityczny talassokracji saksońskich (Febres-Lores, 1996: 71-72).

Talassokracji z ich wizją Mare Liberum, przeciwstawnej hiszpańskiej wizji terytorialnego Mare Clausum, inspirowanej wzorcem antycznego Rzymu, pluralizmu ludów i zróżnicowanych terytoriów, tworzących mozaikę uporządkowaną przez cywilizujący wpływ miasta (Febres-Lores, 1996). Wizja, którą za słupami Heraklesa i jeszcze przed podbojem, dzieliły ludy przedhiszpańskie, Majowie, Aztekowie, Inkowie. By podać prosty przykład – keczua, czy też keczua simi, czy też runa simi, tłumaczy się jako „język ludzi”i spełniał on cywilizującą rolę w stosunku do innych ludów andyjskich w rezultacie ekspansji Tahuantinsuyu². Inaczej rzecz ujmując, rdzeniem idei Imperium, w ujęciu ogólnym i jako kategorii historycznej wspólnej dla rozmaitych ludów, było rozszerzanie kultury i cywilizacji, podczas gdy aspekt handlowy był jedynie poboczny wobec tego najważniejszego ideału.

W rezultacie, podstawowa różnica pomiędzy imperializmem a Imperium jest różnicą teleologiczną. Podczas gdy imperializm jest manifestacją talassokracji i morskich ośrodków siły których jedynym celem jest otwarcie sobie szlaków handlowych, idea Imperium, czy też imperialność, napędzana jest przede wszystkim przez mit uniwersalistyczny. Na tej samej zasadzie, podczas gdy imperializm jest kategorią nowoczesną, oznaczającą władzę grającą na dzieleniu i konfliktowaniu ze sobą nawzajem podporządkowanych jej krajów w imię czerpania z nich ekonomicznego zysku, imperialność jest kategorią starożytną, oznaczającą panowanie integrujące kulturowo. Dla naszych przodków ta cywilizacyjna wizja była oczywista, a kategoria imperialności nie była im obca.

Israel Lira

Wskazówki bibliograficzne:

FEBRES-LORES, Fernan. (1996). «Los Reinos del Perú: apuntes sobre la monarquía peruana». Dupla Editores.

Bibliografia:

OSZLAK, Oscar. (1982).«Reflexiones sobre la formación del Estado y la construcción de la Sociedad Argentina». En: Desarrollo Económico, Revista de Ciencias Sociales, Vol.XXI, Enero-Marzo: Buenos Aires.

BANDIERI, Luis María. (2007). «Patria, nación, estado «et de quibusdam aliis», En: Revista Facultad de Derecho y Ciencias Políticas Vol. 37 No. 106, Medellín – Colombia, Enero-Junio.

MORTON H. Fried. (1967). «The evolution of political society an essay in political anthropology». Random House studies in anthropology, AS 7. New York: Random House.

SERVICE R. Elman. (1984). «Los orígenes del Estado y de la civilización. El proceso de evolución cultural». Madrid: Alianza Editorial.

Źródło:

https://www.facebook.com/notes/israel-lira/imperialismo-vs-imperialidad/569341740156082/

Israel Lira jest filozofem politycznym młodego pokolenia z Peru. Jest zwolennikiem Czwartej Teorii Politycznej i autorem doktryny nazwanej „kryzolizmem”(„crisolismo”), będącej peruwiańskim odpowiednikiem polskiej idei tożsamościowej. Pod adresem https://isralyr.wixsite.com/israel-lira/?lang=es prowadzi bloga, na którym zapoznać się można z jego tekstami. Swoje wypowiedzi publikuje również na Facebooku. (RL).

Przekład z języka hiszpańskiego i opracowanie: Ronald Lasecki

1Wielostronny układ kończący wojnę trzydziestoletnią (1618-1648), podpisany 24. października 1648 r. w Münster pomiędzy Świętym Cesarstwem Rzymskim a Francją i jej sojusznikami, oraz w Osnabrücku pomiędzy Habsburgami a Szwecją. Jego zawarcie uważa się za ostateczne załamanie się średniowiecznego systemu jedności Christianitas i początek nowoczesnych stosunków międzynarodowych. Por. R. Kuźniar, Geneza i istota stosunków międzynarodowych, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar, Stosunki międzynarodowe. Geneza-struktura-dynamika, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004, s. 16; R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Wydanie VIII zmienione, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, s. 46. (przyp. Tłum.)

2Tahuantinsuyu to nazwa imperium Inków w języku keczua, dosłownie oznaczająca „cztery połączone ze sobą kraje” i odzwierciedlająca zarówno integracyjne jak i uniwersalistyczne (cztery strony świata) ambicje władców Peru. Por. M. Rostworowska, Historia państwa Inków, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2007, s. 19 i nast. (przyp. Tłum.)