Ruiny dworu w Turowicach-Kawęczynie

Widoczne zdobione kolumienki podtrzymujące ryzalit zwieńczony tympanonem

 

Dwór, którego resztki widoczne są na zdjęciach, pochodzi z początku XIX wieku, ostateczną formę nadano mu zaś zapewne w końcu XIX wieku. 

 

boczne wejście do dworu

Dworek był konstrukcją drewnianą z czterospadowym wysokim dachem, typem dworku wiejskiego o tradycyjnej bryle w stylu klasycystycznym. Wejścia frontowe i ogrodowe poprzedzone były gankami opartymi na czterech zdobionych drewnianych słupach. Elewacja była drewniana z szalowaniami, zdobiona w narożnikach grubymi, dekoracyjnie wycinanymi boniami. 

 

W narożniku widoczne bonie o wyraźnie plastycznym rysunku

Dwukondygnacyjna „kaplica” to neogotycki pawilon ogrodowy z początku XIX wieku. Wejście frontowe prowadzi przez wieżę-basztę z krenelażem z bogato rzeźbionymi kroksztynami jako dekoracją sztukatorską. O neogotyckim charakterze budowli świadczą ostrołukowe wykroje otworów okien, drzwi i arkad oraz blankowane zwieńczenia szczytów. 

 

 

Malownicze zapewne pierwotnie założenie parkowe miało charakter romantyczny, o urozmaiconym krajobrazie z jarami spływających ze skarpy strumieni. Brzegi największego jaru w części południowej spięte były czterema mostkami, z których do dziś zachowały się resztki trzech.

pozostałość jednego ze stawów

Zachowany pawilon ogrodowy w formie kaplicy i mostki spinające jar są unikalnymi na Mazowszu elementami małej architektury ogrodowej – w romantycznych założeniach parkowych naśladującej style historyczne, wpisanej w park krajobrazowy o naturalnym, swobodnym ukształtowaniu, opartym o naturalne formy rzeźby terenu i krajobrazu.

 

Pierwsze wzmianki na temat tych ziem pochodzą z 1514 r. gdy zakupił je Mikołaj Turowski, podczaszy ziemi warszawskiej, wraz z synem stając się właścicielem Kawęczyna, Łubnej, a wkrótce i sąsiednich Brześćc. Turowcy posługiwali się herbem Roch, byli zatem potomkami Pierzchałów których gniazdem rodowym były Turowice w ziemi czerskiej. Wcześniej na terenach tych mieszkali przedstawiciele spokrewnionych z Pierzchałami rodów Cieciszewskich i Oborskich, w odróżnieniu od Turowskich nie dysponujących jednak ius patronatum wobec parafii w Cieciszewie. 

 

Dokument z 1564 r. stwierdza że Jan i Mikołaj Turowcy, synowie Stanisława z Turowic są w posiadaniu Brześcców, Wólki Brzeskiej, Kawęczyna i Łubnej, może jednak chodzić tu o Turowice w ziemi czerskiej. Łubna w 1599 r. trafiła na krótko w ręce Pawła Cieciszewskiego, by następnie jednak wrócić do Turowskich.

Kolejna wzmianka na temat Turowic pojawia się na stronie tytułowej księgi parafialnej z Cieciszewa w 1660 r. We wzmiance z 16. lutego 1665 r. o ślubie krewniaka miejscowego proboszcza, wśród gości wymienieni są Franciszek i Prudentia Turowscy z Kawęczyna. Następnie 11. czerwca 1685 r. we dworze zawarli małżeństwo Adam Turowski syn Franciszka i Teresa Zdziarska córka Adama Zdziarskiego z Bielawy.

 

Późniejsze źródła archiwalne wymieniają Kazimierza, Józefa i Franciszka Szymanowskich jako dziedziców majątku obejmującego miejscowości Kawęczyn, Łubną, Brześćce i Baniochę. Właścicielami byli też kolejno Marchwińscy, Lisieccy i Ksawery Segno, który wybudować miał obecnie istniejący dwór.

Pod koniec XIX wieku K. Segno sprzedał Turowice Apolinaremu Szymborskiemu, któremu swój ostateczny historyczny wygląd zawdzięcza otaczający dwór park – A. Szymborski kazał wznieść w oparciu o brzegi przepływającego potoku spiętrzenia, które stały się brzegami jeziorek. Za jego sprawą wzniesiono również łączące brzegi wąwozu ceglane mostki, stylizowane na antyczne akwedukty. 

 

wnętrze pawilonu parkowego "kaplicy"

W 1906 r. właścicielem dworu został Zygmunt Bełkowski, którego staraniem wzniesiono w pobliżu dzisiejszej drogi nr 724 dom dla służby o barokowych cechach architektonicznych. Przed II wojną światową dwór przeszedł w ręce Jerzego Leona Bełkowskiego - syna Zygmunta. Po wojnie dwór stał się częścią PGR-u w pobliskich Brześccach i, zamieszkały przez jego pracowników, stopniowo niszczał. Pozostawiony bez opieki, uległ całkowitej dewastacji po likwidacji PGR. 

 

widok z wnętrza "kaplicy"

W pozostałościach parku wokół znajdują się trzy mocno zdewastowane mostki z przełomu XIX/XX wieku, resztki dwóch stawów, pozostałości alei grabowej, a także zdewastowany pawilon parkowy „kaplica” z pierwszej połowy XIX wieku. Obecnie w sąsiedztwie dworu wyrosły samowole budowlane, w jego bezpośredniej bliskości znajdują się też pozostałości klatek dla zwierząt, improwizowanych koszy do koszykówki, porzucone opony, rozwieszone pranie etc.

Źródła:

1. http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/3938/Turowice_-_Kaweczyn/ (06.11.2021).

2. https://www.mwkz.pl/archiwum-aktualnosci-lista/1001-zespo-dworsko-parkowy-pooony-w-kawczynie-turowicach-zabytkiem (06.11.2021).

3. https://okolicekonstancina.pl/2017/01/19/tropem-turowic-i-kaweczyna-3/ (06.11.2021).

4. https://okolicekonstancina.pl/2017/11/13/szymanowscy/ (06.11.2021).

5. http://ktpzg.pttk.pl/ciekawe/ciekawostki_pojedyncze.php?woj=6&id=217 (06.11.2021).

6. L. Herz, Chojnowski Park Krajobrazowy. Przewodnik, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2013.