Katolicki Kościół Dworski w Dreźnie

 

Katedra Świętej Trójcy w Dreźnie – wybudowana w latach 1739-1755 z piaskowca pozyskiwanego w Szwajcarii Saksońskiej jako katolicki kościół dworski w stylu barokowym dla elektora saskiego (od 1733 r.) Fryderyka Augusta II i króla Polski (od 1734 roku, jako August III). Od 1964 r. konkatedra, od 1980 r. katedra diecezji miśnieńsko-drezdeńskiej i kościół parafialny parafii katedralnej. Jest to największy kościół katolicki w Saksonii.

Od 1 kwietnia 1736 r. do 30 września 1749 r. budową świątyni kierował włoski architekt Gaetano Chiaveri (1689-1770, od 1740 r. kierował też przebudową skrzydła północno-wschodniego Zamku Królewskiego w Warszawie) a w budowę zaangażowanych było wielu sprowadzonych z Italii rzemieślników. Opieszałość w pracach sprawiła że po wyjeździe G. Chiaveriego ich kierownictwo powierzono Juliusowi Heinrichowi Schwarze (1706-1775), uważanemu za najwybitniejszego przedstawiciela drezdeńskiego rokoko, uczniowi Johanna Christoipha Knöffela (1686-1752) który również wniósł wkład w ukończenie kościoła, podobnie jak skłaniający się już ku francuskiemu klasycyzującemu barokowi uczeń J. H. Schwarze i od 1755 r. saksoński nadworny architekt Friedrich August Krubsacius (1718-1789).

Na fasadzie, balustradach i wieży znajduje się łącznie 78 posągów katolickich Świętych wysokości od 2,5 metra (na wieży) do 3,5 metra (na zewnętrznych balustradach). Doboru przedstawionych Świętych dokonali głęboko dewocyjna królowa małżonka Polski i elektorowa Saksonii Maria Józefa Habsburżanka (1699-1757), spowiednik saksońskiego dworu Ignaz Guarini SJ (1676-1748) oraz G. Chiaveri. Za wykonanie w latach 1738-1752 odpowiedzialni byli włoski rzeźbiarz Lorenzo Mattielli (1687-1748) a po jego śmierci jego syn Francesco Miattelli. W wyniku angielskiego bombardowania dywanowego w dniach 13-15 lutego 1945 r. całkowitemu zniszczeniu uległo 16 posągów a kolejnych 18 zostało poważnie uszkodzonych. W latach 1968-1972 odrestaurowano uszkodzone posagi a w latach 1968-2002 zniszczone zastąpiono nowymi. Po 2002 roku niestabilne posągi na wieży zastąpiono kopiami.

Nie wszystkie posągi są widoczne gołym okiem, co zamierzone było przez twórców. Mnogość Świętych ma pobudzać katolika do działania. Mają go oni wprowadzać do kościoła. Wywodząc się z różnych ludów i krajów oraz żyjąc w różnych wiekach, mają inspirować wiernych swoim przykładem głoszenia powszechności Kościoła.

Przy wejściu znajdują się posągi czterech Ewangelistów: Jana i Mateusza po lewej oraz Marka i Łukasza po prawej. Nad wejściem stoją Apostołowie Piotr i Paweł w otoczeniu upersonifikowanych cnót Boskich: wiary (łac. Fides), nadziei (łac. Spes), miłości (łac. Caritas) oraz cnoty kardynalnej sprawiedliwości (łac. Iustitia). Na zewnętrznej balustradzie nad portalem głównym po prawej i po lewej stronie kontynuowana jest linia Apostołów. W niszach na wieży znajdują się posągi Apostołów Piotra i Pawła. W niszach z tyłu świątyni znajdują się Ojcowie Kościoła Augustyn i Ambroży. Tworzą oni wspólnie fundament Kościoła i fundament ideowy tej konkretnej świątyni, łącząc świadectwo Objawienia i Tradycji ze świadectwem Ojców i Nauczycieli Kościoła.

Na tablicy wieży kościelnej widnieje napis „D.O.M. sacr. hanc. aedem August III condidit MDCCLIV”, wokół niej zaś posągi Idy Toggenburga i Hubertusa z Liège których przedstawienia i kult związane były z bliskim Fryderykowi Augustowi II łowiectwem, a także imiennika elektora - Oktawiana Augusta, patrona Saksonii Norberta z Xanten i patrona Polski Stanisława z Krakowa.

Dalej w linii Apostołów na balustradzie zewnętrznej posągi układają się w pary po prawej i po lewej stronie: patronów Świętego Cesarstwa Rzymskiego - Sebastiana i Jana Chrzciciela, patronek ziem saskich i polskich: Katarzyny i Apolonii, babci i przybranego ojca Jezusa: Anny i Józefa z Nazaretu, który jest również patronem saksońskiego górnictwa w Rudawach.

W dniu 29 czerwca 1751 r. nuncjusz apostolski w Polsce abp. Alberico Archinto (1698-1758) dokonał poświęcenia kościoła Trójcy Świętej (łac. Sanctissimae Trinitatis) a podczas nabożeństwa konsekracyjnego odegrana została msza d-moll i Te Deum D-dur Johanna Adoplha Hassego (1699-1783), mianowanego przez Fryderyka Augusta I (1694-1733) „Kapelmistrzem Królestwa Polskiego i Elektoratu Saksonii”.

Wysoka na 86 metrów i zwieńczona cebulastym hełmem wieża kościoła była remontowana w latach 1867-1868 pod kierunkiem Adolpha Canzlera (1818-1903) – ostatniego saksońskiego oberlandbaumeistera, który nosił też w związku z tym tytuł tajnego radcy (niem. Geheimer Oberbaurat), a następnie w latach 1901-1903. W latach 1898-1899 dotychczasowe drewniane przejście do zamku, o którym złośliwa chyba dla Fryderyka Augusta II plotka głosiła, że wybudowano je, by nie musiał kalać swoich katolickich uczuć religijnych stąpając po protestanckiej ziemi w drodze z zamku do kościoła, zastąpiono żelaznym z miedzianą okładziną. W 1900 r. świątynię podłączono do sieci elektrycznej i systemu ciepłowniczego.

Kościół został zniszczony podczas angielskiego nalotu dywanowego na Drezno w dniach 13-15 lutego 1945 roku. Odbudowa trwała do 1965 roku. W latach 2020-2021 świątynię poddano generalnemu remontowi.

Układ urbanistyczny miasta sprawił, że świątynia nie jest orientowana (oś odchyliła się od wschodu, chór znajduje się na południowym zachodzie). Katedra jest kościołem trzynawowym a ołtarz główny znajduje się w środkowej nawie na podniesieniu. Nawa główna otoczona jest nawą boczną, do której przylega wieża. Wewnątrz, wokół nawy głównej biegnie chodnik procesyjny, ponieważ protestancka Saksonia zakazywała katolickich praktyk religijnych na zewnątrz i zakaz ten dotknął również wspólnoty dworskiej.

Ciekawostką jest, że dawny ołtarz św. Franciszka Ksawerego zniszczony w bombardowaniu w 1945 roku zamieniono Ołtarz Męczenników poświęcony m.in. św. Alojsowi Andrickiemu (1914-1943), serbołużyckiemu duchownemu, krytykowi pism Alfreda Rosenberga i ruchu niemieckich narodowych socjalistów, zamordowanemu przez nich w Dachau. Jego prochy (a wraz z nimi dwóch innych męczenników) zostały przeniesione w procesji z cmentarza i złożone w urnie na ołtarzu 5 lutego 2011 roku, po czym 13 czerwca 2011 roku został on beatyfikowany podczas Mszy pontyfikalnej przed katedrą. Alojs Andricki jest pierwszym beatyfikowanym Serbem Łużyckim.

Ronald Lasecki