Na manowcach archeologii

 


Dwie książki popularnonaukowe płodnego literacko radzieckiego autora Aleksandra Kondratowa (1937-1993) „Zaginione cywilizacje” (PIW, Warszawa 1973) i „Tajemnice trzech oceanów” (Wiedza Powszechna, Warszawa 1980) bronią się ze względu na zgodność stawianych w nich tez z dzisiejszym stanem wiedzy naukowej dużo lepiej niż omawiana przeze mnie wcześniej „Lemuria. Klucz do przeszłości?” (Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1983) którą należałoby uznać za pozycję pseudonaukową.


„Zaginione cywilizacje” traktują w zasadzie nie tyle o samych cywilizacjach, co o dotyczących ich odkryciach archeologicznych i próbach odczytania lub w każdym razie zidentyfikowania ich pism i języków. Poprzez te dociekania A. Kondratow próbuje odpowiedzieć kto był twórcą danej cywilizacji czy też ośrodka cywilizacji. Przygląda się pod tym kątem cywilizacjom starożytnego Egiptu, Międzyrzecza, Indusu, Krety, Azji Mniejszej – państwu Hetytów i pomniejszym ośrodkom, Italii - Etruskom, Sahary – freskom z Tassili, Wielkiemu Zimbabwe, Nubii-Meroe, miastom wschodniego wybrzeża Afryki - Kilwy, Malindi, Sofali, Mombasy, a także wnętrza kontynentu – Engaruki będącej wytworem cywilizacji azańskiej, cywilizacjom Sahelu i Zatoki Gwinejskiej, Meksyku, Jukatanu i Peru, a wreszcie Wyspy Wielkanocnej. Pominięte zostają Daleki Wschód, Syberia i Azja Centralna, na temat których autor nie wypowiada się niemal w ogóle, być może zatem nie mieszczą się one w zakresie jego pisarskich kompetencji.


Wiele z tez A. Kondratowa jest kontrowersyjnych – spekuluje on na przykład na temat preindoeuropejskiego pochodzenia ludów Kaukazu, autorów pierwszych pism kreteńskich oraz Basków, przyczyn upadków cywilizacji dopatruje się po marksistowsku w „rewoltach” zewnętrznego i wewnętrznego „proletariatu”. Przede wszystkim jednak A. Kondratow opowiada czytelnikom fascynującą historię błądzenia ludzkiej myśli, referując kolejne teorie próbujące wyjaśnić pochodzenie, rozwój i wzajemne związki różnych ośrodków cywilizacyjnych. Już w pierwszym rozdziale dostajemy na przykład szczegółową historię „atlantologii” - rodzących się na przestrzeni wieków kolejnych koncepcji dotyczących rzekomego zatopionego lądu na Atlantyku i jego poszukiwań. W odróżnieniu jednak od wywodów z „Lemurii...”, w „Zaginionych cywilizacjach” A. Kondratow sam dezawuuje te nietrafione teorie, trzymając się ściśle „poprawności naukowej”.


To samo w zasadzie można powiedzieć o „Tajemnicach trzech oceanów”: jest to fascynujący w lekturze leksykon czy też kronika (z uwagi na zastosowanie przez autora porządku chronologicznego) odkryć archeologicznych i rozmaitych hipotez dotyczących zatopionych lądów na oceanach Wielkim, Erytrejskim i Atlantyckim. Niektóre rozważania A. Kondratowa z dzisiejszej perspektywy są nieaktualne – na przykład te dotyczące pochodzenia Tasmańczyków, inne zaś są po prostu fałszywe – na przykład te dotyczące pochodzenia Tamilów. Same jednak opowieści o wyspach nanoszonych na sporządzane w kolejnych wiekach w Europie mapy, legendach i opowieściach o baśniowych lądach na krańcach znanego świata lub poza nimi, szalonych teoriach tworzonych przez dawnych badaczy i podróżników czyta się jak dobrą literaturę, choć przedmiotem opowiadania są fakty z historii eksploracji świata – eksploracji przy pomocy wyobraźni rozmaitych autorów, okrętów podróżników i łopaty archeologa.


Być może dziś, sporządzony przez A. Kondratowa katalog hipotez, teorii i wyobrażeń Europejczyków na temat nieznanych im krajów i cywilizacji przeszłości można by uzupełnić o kolejne elementy. Zestaw tych które on przytoczył wciąż jednak zachowuje wartość poznawczą i nadal jest dla czytelnika fascynujący.


Do lektury obydwu książek przystąpiłem po przeczytaniu „Lemurii...”, by nadać swoim lekturom porządek pewnego rodzaju studiów tematu. Gdy je otworzyłem, okazało się że obydwie już wcześniej przeczytałem - zapewne kilkanaście lub więcej lat temu. Pomimo tego nie zrezygnowałem z lektury i obydwie pozycje przeczytałem ponownie. Nie żałuje poświęconego na to czasu, bo lektura była przyjemna i dostarczyła mi wielu nowych informacji.


Ronald Lasecki




Aleksander Kondratow, Zaginione cywilizacje, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973;
Tenże, Tajemnice trzech oceanów, Wiedza Powszechna, Warszawa 1980.


Wesprzyj moją pracę analityczną


Postaw mi kawę

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

"Samozaoranie" Grzegorza Brauna

Obraz
  Grzegorz Braun „zsuczył” się przed drugą turą wyborów prezydenckich, popierając kandydata PiS. „Sukami” nazywano w rosyjskich więzieniach i obozach pracy osadzonych którzy współpracowali z administracją więzienną lub wręcz weszli z jej przedstawicielami w jakikolwiek kontakt fizyczny – na przykład podnosząc przedmiot upuszczony na ziemię przez strażnika obozowego. Piszą o tym między innymi Warłam Szałamow i Aleksandr Sołżenicyn. Anarchistyczny etos „worów w zakonie” jest, moim zdaniem, doskonałym punktem odniesienia przy formowaniu etosu polskiego Antysystemu. Objazd przez Brauna nawet najbardziej szmatławych PiS-owskich szczekaczek propagandowych na dwa dni przed wyborami prezydenckimi był widowiskiem doprawdy obrzydliwym. Braun bowiem prowadził tam kampanię na rzecz Nawrockiego bardziej energiczną niż wcześniej na rzecz własnej kandydatury. Na wieczór wyborczy Braun też polazł do jednej z PiS-owskich stacji. Swoją decyzję o poparciu Nawrockiego ogłosił nie na jakimś antysys...
Czytaj więcej

Antysystem istnieje

Obraz
  W tej wypowiedzi polemicznej chciałbym odnieść się do felietonu kol. Przemysława Piasty „Na bezdrożach antysystemu” . Formalnie odnosi się on do startu Grzegorza Brauna w wyborach prezydenckich i jego sposobu prowadzenia kampanii wyborczej, w praktyce jednak kwestii tej poświęcony jest jedynie ostatni akapit. Większa część wypowiedzi kolegi Przemka jest w istocie refutacją samego Antysystemu, który Autor oskarża o brak treści ideowej i uznaje za zbiór niepowiązanych ze sobą poglądów, których jedyną wspólną cechą jest wypchnięcie poza margines dyskursu systemowego. Moim zdaniem, jest to diagnoza fałszywa, przemawiają zaś przeciwko niej fakty które przedstawiam poniżej. System i Antysystem Wyjdźmy od definicji Systemu : politologia pod pojęciem „systemu politycznego”rozumie wyróżniony w oparciu o zmienną w postaci określania treści życia publicznego (polityczności) zbiór elementów i porządkujących je relacji – zagęszczenie i siła relacji pomiędzy poszczególnymi elementa...
Czytaj więcej

Dlaczego chrześcijańska prawica nie jest rozwiązaniem?

Obraz
  W obliczu rozkładowego oddziaływania na ludy Eurazji liberalnej toksyny ideologicznej, stajemy dziś wobec wyzwania odnalezienia na nią antidotum. Chrześcijaństwo nie wydaje się zdolne do stania się alternatywą dla liberalizmu, ponieważ dzieli z nim kluczowe wyobrażenia antropologiczne i socjologiczne. „Wartości” takie jak metafizyczna odrębność jednostki, ontologiczna równość ludzi, równość płci, ideał „wiecznego pokoju”, humanitaryzm, eliminacja przemocy, agresji, śmierci, cierpienia, pracy uznawane są na równi przez chrześcijan, liberałów i lewicowców. Odrzucenie ksenofobii Sprawia to, że chrześcijańska prawica znajduje się wobec liberałów zawsze na przegranej filozoficznie pozycji. Konserwatyści przekonują bowiem jedynie, że wartościom liberalnym należy hołdować z uwzględnieniem ograniczeń nakładanych na człowieka w świecie „doczesnym” (rzekomo „upadłym” przez zbrukanie się przez człowieka „grzechem pierworodnym”), tak więc urzeczywistniać je w stopniu ograniczonym i dz...
Czytaj więcej